خوشنویسی -هنر-حیدرامیرپور

میر علی تبریزی(درگذشت ۸۵۰ه‍. ق) با لقب قُدوة الکُتّاب(به‌معنی پیشگام خوشنویسان) فرزند میر علی سلطانی از خوشنویسانبه‌نام و از مفاخر خوشنویسی ایرانیدر سده هشتم و نهم هجری (چهاردهم و پانزدهم میلادی) است. او را واضع و مبدع خط زیبای نستعلیقمی‌دانند که از قله‌های رفیع هنر ایرانیاست.

از جزئیات زندگی وی اطلاعات زیادی در دست نیست به جز آنکه مدتی در تبریزمی‌زیسته و وفاتش به سال ۸۵۰ه‍. ق ( ۱۴۴۶- ۱۴۴۷م) اتفاق افتاده‌است. ^[۱] دانشنامه بریتانیکا تولد او را حدود ۱۳۶۰و درگذشتش را ۱۴۲۰میلادی هر دو در تبریز ذکر کرده‌است. ^[۲]

در نیمه اول سده نهم دو نفر با نام میرعلی تبریزیمی‌زیسته‌اند: یکی میرعلی بن الیاس تبریزیو دیگری میرعلی بن حسن تبریزی که میر علی فرزند حسن را بنیان‌گذار خط نستعلیق می‌دانند. ^[۳]

برگی از کتاب دیوان سلطان احمد جلایر، نگارگری حاشیه کتاب از جنید نگارگر، خوشنویسی از میرعلی تبریزی، نگاشته شده به بغداد در حدود ۱۴۰۵ میلادی.

هرچند پیش از زمان میرعلی تبریزینیز در برخی از دست نبشته‌ها و اسناد نوعی خط بسیار نزدیک به نستعلیق دیده می‌شود ^{[۴] [۵] [۶]} ولی میرعلی تبریزیبود که این خط را به صورت مستقلی عرضه نمود و به آن هویتی آشکارا داد و دارای قواعدی مشخص کرد. از این رو استادان بعدی، ابداع خط نستعلیق را به او نسبت داده‌اند. ^{[۷] [۸] [۹]} به هر حال می‌توان گفت که اگر میرعلی واضع این خط نباشد او بود که به این خط روش روشن داد. ^[۱۰]

گفته می‌شود میرعلی از ترکیب دو خط نسخو تعلیقخط زیبایی پدید آورد که در ابتدا به «نستعلیق» و سپس موسوم به نستعلیق گردید و همان است که اکنون خط زیبای پارسی بدان نوشته می‌شود. ^[۱۰] در رساله‌های قدیمی‌خوشنویسی داستانی نقل شده که میرعلی شبی در خواب، پرواز غازهارا دید و حرکات سیال نستعلیق را از حرکات نرم بدن این پرندگان هنگام پرواز الهام گرفت. ^{[۵] [۶]}

شکل اولیه خط نستعلیق و ترکیبات آن در ابتدا ساده‌تر بود، اما میرعلی آن را کامل کرد. ویژگی شکل تزیینی این خط، برای نوشتن اشعار بسیار مناسب است. آرتور پوپهنرشناس و ایران‌شناس مشهور می‌گوید: «... نسخ خطی کامل و متعادل است و تعلیق خطی تأثیرگذار و حاکم. با ترکیب ویژگی‌های این دو خط، نستعلیق که بسیار نوازشگر، شیک، آرام و ملایم است، به‌وجود آمده‌است. این نوع خط که ایرانی‌ها آن را ترویج داده‌اند تصویری عالی از تمدن و جهان‌دیدگی را به نمایش می‌گذارد.» ظهور نستعلیق به کاربرد خط تعلیق کاملاً پایان داد و بعدها توسط جعفر تبریزی، سلطانعلی مشهدی، میر عماد حسنیو دیگران به کمال پختگی رسید. ^[۱۱]

میرعلی که مدتی در بغداددر دربار سلطان احمد جلایر( ۷۸۳- ۸۱۳ه‍. ق) بود کلیات فارسی « خواجوی کرمانی» را به تاریخ ۷۹۸ه‍. ق به خط نستعلیق در بغدادنوشت و هرچند زبان مردم بغداد همیشه عربی بوده‌است. ^[۴] این نسخه‌ای از مثنوی «همای و همایون» اثر خواجوی کرمانی در کتابخانه بریتانیابه خط او موجود است. ^[۲]

پانویس